E-KURSU: İDARƏÇİLƏRƏ KÖMƏK ÜÇÜN VƏSAİT

İcmal

Bu məqalələr toplusu Azərbaycan, Belarus, Ermənistan, Gürcüstan, Moldova Respublikası və Ukrayna daxil olmaqla, Şərq Tərəfdaşlığı ölkələrində xəbər xidmətlərinin rəhbərləri üçün bir vəsaitdir.

Vəsait müstəqil xəbər xidmətlərində redaktorların mentorluğuna və təliminə dəstək vermək üçündür. Buradakı mühüm sənədlər və dəstəkləyici videolar onlara xəbərlərin idarə olunmasının əsaslarını mənimsəməkdə və öyrəndiklərini tətbiq etməkdə yardım edəcək.

Xüsusiyyətlər

Vəsait EU4IM mütəxəssisləri tərəfindən həyata keçirilən biznesin idarəolunması üzrə mentorluq proqramı çərçivəsində xəbər xidmətlərinin istifadəsinə təqdim edilir. Burada təklif olunur:

• Hər bir təşkilata intellektual yanaşma (istənilən xəbər xidmətin uyğunlaşdırılması mümkün olan şablon sxemlər)
• Fərqli rollar və departamentlər arasındakı əlaqələrin izahı
• Geniş yayılmış dilemmalara dair ekspert məsləhətləri ilə videoçaxrlar

Hədəf qrupları

Əsas qrup: ŞT ölkələrində müstəqil xəbər xidmətlərinin redaktorları və menecerləri.

İkinci qrup: Xəbər xidmətlərini daha yaxşı iş təcrübəsi ilə təmin edən, maliyyə davamlılığına dair təlimatlandıran yerli idarəetmə və biznesin təşkili üzrə mentorlar.

Mündəricat

1. İdarəetmə üzrə vəsaitə giriş

İdarəetməyə ümumi yanaşma və dəyişiklik üçün səbəblər
Multimedianın planlaşdırılması və istehsalına dair məsləhətlər
Gəlir mənbələrinin şaxələndirilməsinə dair məsləhətlər

2. Xəbər xidmətinin strukturuna dair təlimat

Təşkilat sxemləri və vəzifə adları
Fərqli vəzifələr arasında əlaqələrin izahı
İş təyinatı şablonlarının nümunələri

3. Bərabərliyi təşviq edən siyasət

Qadınlar üçün bərabər iş imkanlarını dəstəkləyən siyasətlərə dair təlimat

4. Dəstəkləyici Videolar

Yerli və beynəlxalq ekspertlərin iştirakı ilə çəkilmiş qısa videolar

1. İdarəetmə üzrə vəsaitə giriş

Bu vəsait çoxplatformalı auditoriyaya xidmət göstərən xəbər xidmətlərinin komandalarının idarə olunmasına yanaşma təqdim edir. Burada daha geniş multimedialaşmanın sizin biznes modelinizə necə kömək edəcəyi, həmçinin işəgötürən kimi nüfuzunuzu necə yüksəldəcəyi izah olunacaq.

Nümunə – BBC News-un gündəlik iclası

BBC xəbər xidməti hər iş gününün başlanğıcında səhər iclası keçirir, bu iclası baş redaktor və ya xidmətin rəhbəri aparır. İclasda BBC News-un bütün sahələri təmsil olunur.

Planlaşdırma üzrə redaktorun hazırladığı xəbər gündəliyi olur. Həmin gündəlik səhər saatlarında hadisələrin inkişafını nəzərə almaqla yenilənir və iclasda redaksiya məsələləri ilə birlikdə müzakirəyə çıxarılır. İclasda həmçinin xəbərlərin məzmununun müxtəlif media vasitələrində necə təqdim olunduğunu görmək üçün data təhlili aparılır. Səhər proqramlarının redaktoru hadisələrdəki yeniliklər və onların doğurduğu reaksiyalar barədə məlumat verir.

Hər kəs bu müzakirələrə töhvə verir, öz planlarından və ya hadisələrə redaksiyanın baxışından danışır.

Redaktorlar birlikdə önəmli məqamları müzakirə edir, bilik və məlumatlarını paylaşırlar. Onlar eksklüziv müsahibələr və hadisələrin işıqlandırılmasına dair ideyalar barədə məlumatlandırılırlar. İclas bütün xəbər departamentlərinə kimin nə etdiyindən xəbərdar olmağa imkan verir. Sonra redaktorlar hansı hadisələri izləməli və onları hansı auditoriyaya, yaxud platformalara uyğun bir şəkildə təqdim etməli olduqlarına dair qərar verə bilərlər. Gün ərzində onlar gələn mətnləri, videosüjetləri və şəkilləri paylaşırlar.

Söhbət mühüm bir xəbərdən gedəndə, iclas iştirakçıları birbaşa hadisə yerində olan reportyordan məlumat alırlar, əgər ortada hüquqi cəhətdən qəliz məsələ varsa, onlara bir hüquqşünas da qoşulacaq, beləliklə, hamı birlikdə qanuna uyğun dəqiq informasiya əldə edəcək. Günün sonunda ən yeni məlumatları almaq və sabahın proqramlarını planlaşdırmaq üçün ikinci iclas keçirilir.

BBC News-da ümumi video və xəbər portalı var, odur ki, xəbər materialı yüklənən kimi, bütün komandalar onunla tanış ola bilərlər. Tamamlanmış ssenarilər digər komandalar tərəfindən oxuna bilər, bu, təhqiqatın təkrarlanması və faktların yoxlanmasına sərf olunan vaxt itkisini minimuma endirmək üçündür.

Sosial media və rəqəmsal video BBC News üçün getdikcə daha böyük aktuallıq kəsb etdiyi üçün iclasların formatı zamanla dəyişəcək və daha çox rəqəmsallıq üzərində fokuslanacaq.

Gəlir Mənbələrinin Şaxələndirilməsi

Maliyyə dayanıqlılığı müasir xəbər xidmətlərinin üzləşdiyi ən böyük çətinliklərdən biridir. Multimedia istehsalını artırmaq, keyfiyyətli məzmun istehsalına mane olmadan yeni gəlir mənbələri yaratmağa kömək edə bilər. Bu, xəbər xidmətlərinin gələcəkdəki dəyişikliklərə daha davamlı olmasına kömək edəcək. Rəhbərlər redaksiya kontenti ilə ödənişli məzmun arasında balans tapmalı olacaqlar.

Onlayn media tərəfindən nəzərə alınmalı olan gəlir mənbələrindən bəziləri aşağıdakılardır:

Ənənəvi reklam: Bannerlər, masaüstü və mobil cihazlarda açılan pəncərələr, video çarxlar, məqalə daxilində ödənişli video, tərəfdaş təşkilatların RSS-lentləri, mobil tətbiqin monetizasiyası.

Nativ reklam: Kontent marketinqi və müntəzəm kontent reklamı – tərəfdaş təşkilatlar və fərdi şəxslər üçün müəyyən məbləğdə aylıq abunəlik haqqı (uzunmüddətli). Kontent, mövzu və ya məqalələrə sponsorluq.

Saytda oxucular üçün abunəlik: (“Paywall” kontenti) Oxucular üçün müxtəlif xidmətlərə aylıq və illik abunəliklər – xəbərlər, sahələr üzrə kontent, oyunlar və oxucu klublarına üzvlük. Oxucular üçün xüsusi xidmətlər – məsələn, həkim və ya hüquqşünas məsləhəti.

E-ticarət elementləri: Tərəfdaşlıq marketinqi, özünüzün e-ticarət xidmətlərinizin informasiya veb portallarında tətbiqi.

Sosial Media platformalarının istifadəsi: Youtube-da videoların monetizasiyası. Facebook səhifələri və qruplarda, Tik-Tok və Instagram-da məhsul yerləşdirmə

Xarici tədbirlərin təşkili: Sponsorluq edilən konfranslar, festivallar, media. Xəbər qurumunun əməkdaşları tədbirlər təşkil edə bilərlər.

Xidmətlərin təklifi: Media müsahibələri və jurnalistika təlimi. Digər təşkilatlar üçün yerli xəbər materiallarının təklifi.

Beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən maliyyələşdirmə: Donor təşkilatları tərəfindən maliyyələşdirilən xüsusi kontentin istehsalı.

Texniki komandanın (veb tərtibatçıların) xidmətlərinin satışı: Müştərilər üçün yeni vebsaytların yaradılması və mövcud proqram təminatının satışı.

Xəbər xidmətləri davamlı gəlir və işin sabitliyini təmin etmək üçün bir neçə maliyyə mənbəyindən istifadə etməli ola bilərlər. Bu, redaksiya, satış və marketinq komandaları arasında sıx əlaqə tələb edir.

Nümunə – Palitra Mediada Redaksiya və Marketinq maliyyə strategiyası

Palitra Media-da xəbər xidmətləri komandası marketinq və satış komandasından ayrıdır, beləliklə, hər ikisi baş idarənin strategiyasına əsasən müstəqil planlaşdırma və büdcə tərtib edir.

İlin əvvəlində onlar 12 aylıq ətraflı maliyyə planı hazırlayırlar. Onların arasındakı razılaşma marketinq/satış şirkətinə məhsullarını xəbər xidmətinə satmaq və mənfəətin 20%-ni özündə saxlamaq üçün xüsusi hüquqlar verir. Xəbərlər qurumu marketinq xidmətləri üçün sabit haqq ödəyir.

Onların hər ikisi bir-birinin uğuru və inkişafında maraqlıdır. Eyni zamanda, hər iki komanda müstəqil şəkildə gəliri artırmağa çalışır və kontentdən pul qazanmağın yolları barədə ideyalar irəli sürür.

Redaksiya+satış+marketinq komandalarının həftəlik toplantılarında bu ideyalar müzakirə olunur, hansılar təsdiqlənirsə, onları kimin həyata keçirəcəyi qərara alınır. Bəzən xəbər qurumu monetizasiyanı reklam qrupundan ayrı həyata keçirir. Oxucuların sayta abunəliyi, oxucular üçün xidmətlər və beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən maliyyələşdirilən layihələrin icrası buna misal ola bilər.

Yeni monetizasiya ideyalarının planlaşdırılması və həyata keçirilməsi zamanı atılan addımlar:

1. İdeyanın formalaşması və icrası (əsasən həftəlik redaksiya toplantıları zamanı). Redaktorlar monetizasiyaya dair öz fikirlərini paylaşmağa həvəslidirlər.
2. İdeyanın təhlili – bazar tədqiqatları, beynəlxalq şirkətlər və rəqiblərin təcrübəsi. Layihənin mürəkkəbliyinin və gəlir səviyyəsinin təhlili.
3. Texniki komanda və marketinq komandası ilə məsləhətləşmələr.
4. İdeyanın təsdiqlənməsi və biznes planın hazırlanması.
5. Tətbiq
6. Sınaq
7. İcra
8. Təbliğat
9. Nəticələrin ölçülməsi

Tibbi mövzularda ixtisaslaşmış Mkurnali.ge vebsaytının göstərdiyi “həkim xidməti” Palitra Media xəbər xidmətinin həyata keçirdiyi uğurlu layihələrə nümunə ola bilər. Oxucular həkimə sual verərək, ondan konkret cavab ala bilirlər.

2. Xəbər xidmətinin strukturuna dair təlimatlar

Bunlar multimedia fəaliyyətini gücləndirmək üçün xəbər xidmətini yenidən qurmaq imkanını nəzərdən keçirən rəhbərlərə kömək edəcək nümunəvi təşkilat strukturlarıdır. Bu nümunələr xəbər xidmətlərinin rəhbərlərinin malik olduqları resurslar və üstünlüklərə uyğun gələn bir dizayn seçməsinə yardım göstərən əyani vəsaitlərdir.

Təşkilat sxemləri

• Böyük multimedia xəbərlər xidmətləri üçün şablon
• Kiçik multimedia xəbərlər xidmətləri üçün sadələşdirilmiş şablon

İzah

Daha böyük xəbər təşkilatları üçün bu modeldə ayrı-ayrılıqda Onlayn/Sosial Media, TV və Radio redaktorları var. Növbəti bölmədə vəzifə öhdəliklərinin təsviri rolların necə yerinə yetirilə biləcəyi barədə daha çox məlumat verir. Məsələn, multimedia jurnalistləri redaktor nəzarəti altında bütün platformalar üçün kontent yarada bilərlər və ya onların iki rolu birləşdirərək, həm videooperator, həm də jurnalist kimi çalışması mümkündür.

Vebsaytların Xəbərlər, İdman, Təhlil, Qadınlar, Həyat tərzi və Videolar kimi ixtisaslaşmış səhifələri olur. Bu kontentin bəziləri sosial media və digər platformalar üçün də uyğun ola bilər.

Bəzi xəbər xidmətlərində multimedia jurnalistlərindən ibarət komanda var. Onlar xarici media şirkətlərinə satılan məqalələr hazırlayırlar. Bu jurnalistlər həmçinin digər sahələrdə, məsələn, radioda işləyə bilərlər.

Data təhlilçiləri müxtəlif platformalarda trafik və auditoriyanı izləyərək redaktorları hansı materialların yaxşı oxunduğu və ya baxıldığı barədə məlumatlandıracaqlar. Bu məlumat xəbər xidmətinin bütün sahələri arasında paylaşıla, həmçinin televiziya kimi şəbəkədənkənar platformalarda redaksiya qərarlarına kömək edə bilər.

Xəbər xidmətinin reklam komandası və xəbər redaktorları ilə birgə işləyən nativ kontent istehsalçıları/yazarları komandası ola bilər. Onlar veb və ya sosial media üçün ödənişli kontent istehsal edirlər.

Böyük media təşkilatında bütün şirkətə xidmət göstərən Reklam, İnsan Resursları (İR) və texniki komandalar olacaq.

Texniki komanda bütün sahələrlə – günlük istehsalla, planlaşdırma ilə, veb yeniləmələrlə və digər dəyişikliklərlə məşğul olacaq.

İnsan Resursları (İR) şöbəsi rəhbərliyə əməkdaşların işə götürülməsi və təlimi prosesində dəstək verir, həmçinin müqavilələrin bağlanmasına, maaşların ödənilməsinə, analıq məzuniyyəti və karyera inkişafı kimi məsələlərdə təşkilatın siyasətinin təşkilinə kömək edir. Onlar iş yerində bərabərliyi təmin etmək üçün redaktorlarla birgə çalışa bilərlər.

Bəzi daha böyük qurumlar yeni istedadlar tapmaq üçün daxili təlim proqramları təşkil etmək istəyə bilərlər. Məsələn, Palitra Medianın sosial mediada işləməyi öyrənənləri cəlb edən 12 aylıq proqramını keçənlərin bəziləri jurnalist kimi təşkilatda qalırlar.

Kommunikasiya nəzərə alınması vacib sahədir. Böyük təşkilatlar kommunikasiya mütəxəssisi işə götürə bilər. Əks halda, önəmli məlumatların bütün işçilərə ötürülməsini menecerlər müxtəlif üsullarla özləri təmin edə bilərlər. Onlar həmçinin əməkdaşlara öz ideyalarını menecerlərə asanlıqla ötürə bilmələri və işlərində yaranan problemlər barədə lazımi şəxsləri qısa müddətdə xəbərdar etmələri üçün imkan yaratmalıdırlar.

İsah

Bu modeldə kiçik bir multimedia jurnalistlər komandası həm vebsaytda, həm də sosial mediada işləyir. Xəbər xidmətinin ölçüsündən asılı olaraq, vebsaytın bir neçə redaktora ehtiyacı ola bilər, lakin bir xəbər redaktoru da bütün kontentə nəzarət edə və bütün jurnalistləri idarə edə bilər.

Belə kiçik xidmətdə axını izləmək üçün bir data təhlilçisi, həmçinin xəbər hazırlayan kiçik bir bölmə və gəlirləri artırmaq üçün nativ reklam mətni yazan əməkdaş olur.

Xəbər xidmətinin jurnalistlərlə birgə çalışan İR meneceri, bir neçə texniki dəstək və reklam işçisi ola bilər. Əks halda İR ilə iş (işəgötürmə, müqavilələr və kadrların inkişafı) xəbər meneceri tərəfindən həyata keçirilir.

Paylaşılan video və onların fərqli surətlərinin hazırlanması belə qurumun işinin əsas hissəsidir, eyni zamanda bütün məlumatlar digər jurnalist və redaktorlar üçün də əlçatan olur, materialların təsir gücünü və auditoriyaya çıxışını maksimallaşdırmaq üçün isə onların əksəriyyəti müxtəlif platformalara uyğunlaşdırılır.

İş təyinatı şablonları

Bu bölmədə nümunəvi şablonlar vasitəsi ilə iş təyinatı haqqında təlimatın necə tərtib edilə biləcəyi, vəzifə öhdəliklərinə nələrin daxil edilməli olduğu göstərilir. Bunlara xəbər xidmətinin tələblərinə uyğun düzəlişlər edilə bilər.

Əməkdaşı işə götürən zaman, yaxud onun vəzifəsini dəyişərkən belə təlimatların və müqavilələrin olması vacibdir, çünki onlar işçinin və işəgötürənin bir-birindən nə gözlədiyinə qarşılıqlı surətdə aydınlıq gətirir.

Onlar həm də sizə işə götürməyə adam axtaran zaman ən yaxşı namizədi seçməyə, həmin şəxsin əvvəlcədən bu vəzifə üçün müəyyənləşdirdiyiniz tələblərə uyğun gəldiyinə əmin olmağa kömək edəcək.

• Şablonlara işin qısa təsviri, vəzifənin icrası üçün lazım olan bacarıqlar, habelə iş saatlarını və təxmini əmək haqqını göstərmək barədə təklif daxil edir.
• Bu bölməyə daxil edilmiş şablonlar multimedia redaktoru, multimedia reportyoru, sosial media prodüseri və data təhlilçisi kimi yuxarı və aşağı vəzifəli işçilər üçündür.
• Buraya həmçinin xəbər xidmətləri ilə yanaşı işləyən marketinq və reklam satışları şöbələrinə aid bəzi qeyri-jurnalist vəzifələri də daxil edilmişdir.
• Bütün iş təlimatlarında şirkətinizin redaksiya qaydalarına istinad var. Bunlar əməkdaşlarınıza məqsədə çatmaqda kömək etmək üçün menecerlər tərəfindən tərtib olunmuş əsas prinsiplər toplusudur. Onlar sizin təşkilatınızın xəbərlərinin dəyərini müəyyən edəcək və medianın inkişafı tələblərinə uyğun olaraq yenilənə bilər (yəni, sosial medianın iş qaydaları texnologiyanın inkişafı ilə birlikdə dəyişə bilər).

Nümunə: Palitra Media-nın multimedia xəbərlər xidməti

Palitra Media Tbilisidə (Gürcüstan) bir qəzet (çap mediası), həmçinin televiziya və radio stansiyaları, vebsaytlar və sosial media vasitələri (əsasən Facebook) işlədən uğurlu media təşkilatıdır.

Aşağıdakı struktur bu xəbər təşkilatının öz veb-komandasının sosial media və rəqəmsal jurnalistika sahələrində fəaliyyətini necə şaxələndirdiyini göstərir.

Təşkilatın müxtəlif platformalarda işləyən multimedia jurnalistləri var.

3. Xəbər xidmətlərində qadınların bərabərliyini təşviq edən siyasət

Cinsi həssaslıq məsələlərinin həll edilməsi təşkilatınıza xeyli fayda gətirə bilər; həm daxildə əməkdaşlarınız işdən məmnun qalar və ona daha çox bağlanar, həm də təşkilatınızın reklam sifarişçilərinə və onu kənardan maliyyələşdirən qurumlara görünən tərəfi – xarici imici daha da yaxşılaşar.

Cinsi bərabərliyi dəstəkləmək BMT kimi qlobal təşkilatların məqsədidir. BMT buna yalnız fundamental insan hüququ kimi deyil, həm də dünyanın dinc, çiçəklənən və davamlı inkişafının təməli kimi baxır.

4. Dəstəkləyici Videolar

1. Jurnalistikadan necə pul qazanmaq olar?
   Latviyadakı Delfi xəbər agentliyinin baş redaktoru Filips Lastovkivs media təşkilatları üçün müxtəlif maliyyələşdirmə modellərini izah edir və jurnalist kontentindən pul qazanmağın müxtəlif yollarından danışır.
2. Xəbər xidmətinin Gender Siyasəti necə olmalıdır?
   ISET-in (Gürcüstan, Tbilisdə Beynəlxalq İqtisadiyyat Məktəbi) baş tədqiqatçısı Davit Keşelava daha çox qadın işçiləri cəlb etmək, daha yaxşı və daha səriştəli işəgötürən olmaq üçün redaksiya siyasətinizi necə dəyişdirə biləcəyinizlə bağlı fikirlərini bölüşür.
3. Multimedia əsrində əsas problemlər nələrdir?
   Dominik Ball, BBC News Content direktorunun müavini, Böyük Britaniya, xəbər redaktorlarının bu gün üzləşdiyi əsas problemlər və auditoriyanızla necə etibarlı münasibət qura biləcəyiniz barədə fikirlərini bölüşür.
4. Multimedia xəbərlər xidmətinin idarə edilməsi ilə bağlı yüksək səviyyəli məsləhətlər
   Palitra Medianın Gürcüstandakı baş redaktoru Natalia Mumladze xəbər xidmətinizi həqiqətən rəqəmsal multiplatformalı media təşkilatına necə çevirə biləcəyiniz və onu uğurla idarə edə biləcəyinizə dair yüksək səviyyəli məsləhətlər verir.
5. Xəbər xidmətiniz üçün ən yaxşı əməkdaşları necə tapıb işə götürə bilərsiniz?
   BBC World Service-in Baş Xəbərlər Redaktoru Liz Gibbons güclü və uğurlu komanda yaratmaq üçün sizin sahənizdə ən yaxşı kadrları necə işə götürə biləcəyiniz barədə məsləhətlərini bölüşür.
6. Müasir gənclər işəgötürəndən nə gözləyirlər?
   Gürcüstandan olan multimedia jurnalisti Salome Abulaşvili onu redaksiyaya qoşulmağa sövq edən səbəblərdən, işinin bu gün necə olduğundan danışır və onun nəslindən olan insanların işəgötürənlərindən gözləntilərini izah edir.