Aİ siyasəti

Avropa Qonşuluq Siyasəti (ENP) Aİ-nin 16 ən yaxın Şərqi və Cənub qonşuları ilə münasibətlərini tənzimləyir.

Şərq Tərəfdaşlığı

Şərq Tərəfdaşlığı (ŞT) ENP-nin 2009-cu ildə istifadəyə verilən xüsusi hissəsidir. Bu tərəfdaşlığın məqsədi Avropa İttifaqı, ona Üzv dövlətlər və altı Şərqi Avropa və Cənubi Qafqaz ölkəsi olan Ermənistan, Azərbaycan, Belarus, Gürcüstan, Moldova və Ukrayna (tərəfdaş ölkələr) ilə siyasi və iqtisadi əlaqələri gücləndirmək və dərinləşdirməkdir. 

Şərq Tərəfdaşlığı proqramı İqlim Dəyişikliyi üzrə Paris Sazişi və BMT-nin 2030-cu il üzrə proqramı və Dayanıqlı inkişafa dair məqsədləri kimi bir çox siyasət məqsədlərinə çatmağa dəstək verir. O Avropa İttifaqının xarici və təhlükəsizlik siyasəti üzrə Qlobal Strategiyasında Aİ-nin qonşularının sabitliyi, rifahı və dayanıqlığının artırılması ilə bağlı ümumi məqsədə öz töhfəsini verir.

2020-ci ildən sonrakı yeni proqram

Bu illər ərzində ŞT, Aİ və tərəfdaş ölkələri bir-birinə yaxınlaşdırmaqda mühüm rol oynamışdır. 2017-ci ildə keçirilən ŞT Sammitində “2020-ci il üzrə 20 praktiki nəticə” adlı ümumi islahat proqramının qəbul edilməsi ilə yeni yanaşmanın başlanğıcı qoyulub. Bu iddialı iş planı yerlərdə gözəçarpan nəticələrin əldə olunmasına və dörd əsas siyasət sahəsində insanların həyatının yaxşılaşdırılmasına yönəlmişdir: (1) daha güclü iqtisadiyyat; (2) daha güclü idarəçilik; (3) daha güclü bağlantı; və (4) daha güclü cəmiyyət – gender bərabərliyi, vətəndaş cəmiyyəti, media və strateji əlaqələr kimi hərtərəfli məsələlər üzrə hədəflər.

Geniş və hərtərəfli məsləhətləşmələrin müşayiəti ilə 2019-cu ildə davamçı proqram üzərində işə başlanıb. Birgə Kommünike: 2020-ci ildən sonra Şərq Tərəfdaşlığı üzrə siyasət: Dayanıqlığın gücləndirilməsi – bütün ölkələrdə özünü təsdiqləyən Şərq Tərəfdaşlığı və 2020-ci ildən sonra Şərq Tərəfdaşlığı üzrə siyasətə dair Avropa İttifaqı Şurasının yekun mülahizələri ŞT liderlərinin 2020-ci ilin iyununda baş tutan video konfransı zamanı qəbul olunan başlıca siyasət bazası olaraq dayanıqlığın gücləndirilməsi və beş uzunmüddətli siyasət məqsədi istiqamətində tərəfdaşlıq üzrə yeni proqram təyin olunub. 

Aİ, ona üzv ölkələr və tərəfdaş ölkələr Şərq Tərəfdaşlığı üzrə aşağıdakı məqsədlər üzrə birgə çalışacaqlar:

• möhkəm, dayanıqlı və inteqrasiya olunmuş iqtisadiyyatlar üçün əməkdaşlıq;
• cavabdehlik daşıyan qurumlar, qanunun aliliyi və təhlükəsizlik üçün əməkdaşlıq;
• ətraf mühit və iqlim dəyişikliyi sahəsində dayanıqlığın əldə olunması üçün əməkdaşlıq;
• dayanıqlı rəqəmsal transformasiya üçün əməkdaşlıq;
• möhkəm, ədalətli və inklüziv cəmiyyətlər üçün əməkdaşlıq.

Bu yeni proqram Birgə işçi qrupunun sənədi: 2021-ci ilin iyul ayında qəbul olunan bərpa, dayanıqlıq və islahat: 2020-ci ildən sonra Şərq Tərəfdaşlığı üzrə prioritetlər adlı sənəddə daha ətraflı şəkildə qeyd olunmuşdur. Bu proqram iki əsas komponent üzərində qurulub: investisiya – qrant, qarışıq maliyyələşdirmə və zəmanətlər şəklində 2,3 milyard avro dəyərində İqtisadi və İnvestisiya planının qəbul edilməsi nəzərdə tutulub. Bu planın dövlət və özəl sektordan 17 milyard avroya qədər maliyyə vəsaiti cəlb edəcəyi gözlənilir. Sözügedən plan, hər bir tərəfdaş ölkə üzrə bir sıra qabaqcıl təşəbbüsləri və investisiyaları dəstəkləmək və möhkəmləndirmək, eləcə də heç kəsin bu faydalardan kənarda qalmadığı dayanıqlı və bərabərhüquqlu cəmiyyətlərin konsolidasiyasına kömək etmək üçün idarəçilik komponentindən ibarətdir.

2025-ci il üzrə on əsas hədəf

Proqram çərçivəsində 2025-ci il üzrə on əsas hədəf gələcək prioritet fəaliyyətlər olaraq təyin edilmişdir:

1. Rəqabət qabiliyyətli və innovativ iqtisadiyyatlara sərmayə qoyuluşu – 500 000 KOM dəstəklənib
2. Qanunun aliliyinə sərmayə qoyuluşu – bütün yüksək səviyyəli məmurlar iqtisadi aktivlərini bəyan edirlər və bu bəyannamələr təsdiqlənir
3. Dayanıqlı və ağıllı bağlantıya sərmayə qoyuluşu – 3 000 km uzunluğunda avtomobil yolu və dəmiryolu xətti tikilib və ya yenilənib
4. İnsanlara və elmi icmalara sərmayə qoyuluşu – tələbələr və akademik heyət, tədqiqatçılar, gənclər və gənclər təşkilatlarının işçiləri üçün 70 000 fərdi yerdəyişmə imkanı
5. Təhlükəsizliyə və kiberdayanıqlığa sərmayə qoyuluşu – hibrid təhdidlərin müəyyən edilməsi və aradan qaldırılması üçün gücləndirilmiş baza; tərəfdaş ölkələrdə kiberdayanıqlığın və kibercinayətlərlə mübarizə potensialının gücləndirilməsi
6. Dayanıqlı energetika sektoruna sərmayə qoyuluşu – 250 000 ev təsərrüfatı enerji sərfiyyatını azı 20% azaldıb
7. Ətraf mühit və iqlim problemlərinin həllinə sərmayə qoyuluşu – daha 3 milyon insan etibarlı su mənbələrinə çıxış imkanı qazanıb; havanın keyfiyyətinə nəzarət olunur və 300 şəhərdə havanın keyfiyyəti yaxşılaşdırılıb
8. Səhiyyə sistemində dayanıqlığa sərmayə qoyuluşu – 850 000 səhiyyə işçisi peyvənd olunub və terapiya, tibbi avadanlıq və iş şəraitinin yaxşılaşdırılmasından faydalanmışdır
9. İnklüziv, gender bərabərliyinin və müxtəlifliyin mövcud olduğu cəmiyyətlərə və strateji kommunikasiyalara sərmayə qoyuluşu – 2 500 yerli vətəndaş cəmiyyəti təşkilatı, 10 müstəqil kütləvi informasiya vasitəsi və 2 000 jurnalist dəstəklənib
10. Rəqəmsal transformasiyaya sərmayə qoyuluşu – ev təsərrüfatlarının 80%-i əlverişli qiymətə yüksək sürətli internetə çıxış imkanı qazanıb

Ətraflı məlumat üçün

ŞT: Avropa İttifaqı Şurası

ŞT:  Avropa Xarici Fəaliyyət Xidməti

ŞT: Aİ-nın Genişlənmə Məsələləri və Qonşuluq Siyasəti üzrə Baş Direktoratı (DG NEAR)