Առցանց դասընթաց: Խմբագրական ուղեցույց

Ի՞նչ է խմբագրական ուղեցույցը

Սա հենց ՈՒՂԵՑՈՒՅՑ է: Այստեղ կանոններ չեն, որոնց պետք է հետևել: Սա դրույթների և գործելակերպերի համախումբ է, որի նպատակը ձեզ ԱՋԱԿՑԵԼԸ և օգնելն է, որ ձեր կարողության սահմանում ստեղծեք լավագույն լուրերը՝ անկախ այն բանից, թե որքան բարդ են հանգամանքներն ու որքան խրթին՝ պատմությունը:
Խմբագրական ուղեցույցը նաև օգնում է խմբագրություններին հետևողական լինել: Երբ բոլորը գիտեն, թե ինչ քայլերը է պետք անել՝ ապահովելու հրապարակվող լուրի համապատասխանությունն ամենաբարձր չափանիշներին, ապա թիմերը կարող են միասին աշխատել՝ դա գործնականում կիրառելու համար: Գործընկերները կարող են օգնել աղբյուրները ստուգելու կամ տեղեկությունը ճշտելու հարցում, խմբագիրները կարող են իմանալ, թե որտեղ է պետք կենտրոնացնել ջանքերը և աջակցություն առաջարկել, իսկ մեկնաբանները կարող են վստահություն ունենալ իրենց տրամադրված նյութի վերաբերյալ:

Ինչո՞ւ են կարևոր խմբագրական ուղեցույցները

Մեկ բառ՝ ՎՍՏԱՀՈՒԹՅՈՒՆ: Վստահությունը լրատվական կազմակերպությունների ամենակարևոր որակն է: Եթե ձեր լսարանը վստահում է ձեր նորություններին, նրանք ձեզ մոտ կգան որպես լուր տրամադրող: Նրանք կդիմեն ձեզ՝ հասկանալու, թե ինչ է կատարվում, նրանք կվստահեն ձեր հաղորդած տեղեկություններին և կտարածեն ձեր բովանդակությունը: Ավելին, եթե ձեր աղբյուրները վստահում են ձեզ, նրանք կօգնեն գտնել և զարգացնել պատմություններ և ձեզ տեղեկություններ կտան: Եթե ձեր կոմերցիոն գործընկերները գիտեն, որ ձեր լսարանը վստահում է ձեզ, նրանք կցանկանան ասոցացվել ձեզ հետ:

Ի՞նչն է վստահություն ստեղծում

Վստահությունը պետք է վաստակել. լսարանը պետք է հնարավորություն ունենա ՏԵՍՆԵԼՈՒ, որ լրատվական կազմակերպություններն ամեն կերպ ձգտում են ապահովել իրենց լուսաբանած տեղեկությունների հավաստիությունը, անաչառությունը և օբյեկտիվությունը: Դա պետք է լինի բացահայտ և տեսանելի, ահա թե ինչու ընկալումը կարող է նույնքան կարևոր լինել, որքան իրականում տեղի ունեցողը: Որպեսզի լուրերը լինեն վստահելի և արժանահավատ, դրանք պետք է ՏԵՍՆԵԼ, իսկ երբ հնարավոր չէ ստուգել փաստերը, կամ երբ սխալներ են արվում, լրատվական կազմակերպությունները պետք է թափանցիկ լինեն այդ առումով: Լրատվական կազմակերպության և լսարանի միջև հանձնառությունը պետք է հստակ լինի: Եվ հենց այստեղ են օգնության գալիս խմբագրական ցուցումները:

Ինչպե՞ս է խմբագրական ուղեցույցն օգնում խմբագրությանը

Խմբագրական ուղեցույցն ապահովում է լուրերն ամենաբարձր չափանիշներին համապատասխանեցնելու քայլ առ քայլ արդյունավետ գործընթաց: Երբ կա համակարգ, որը բոլոր լրագրողների համար ընկալելի է, և որին հետևելու հանձնառություն են ստանձնել, նորությունների արտադրության գործընթացը դառնում է ավելի արդյունավետ և հետևողական՝ բոլոր նյութերի համար կիրառելով նույն չափանիշները: Այն հեշտացնում է լրագրողների՝ աջակցություն խնդրելը, խմբագիրներն ավելի հեշտությամբ են իմանում, թե որտեղ կենտրոնացնել ջանքերը, և խմբագրատանն արմատավորվում են փորձագիտությունն ու գիտելիքը:

Ողջ աշխարհում լրատվական կազմակերպությունների խմբագրական ուղեցույցների առանցքում երեք հիմնական ասպեկտներ են՝ ճշգրտություն, անաչառությունБ և արդարություն: Ինչո՞ւ այս երեքը: Եթե դուք՝ որպես լրագրող, կարող եք ցույց տալ, որ ձեր լուսաբանումը հավաստի, անաչառ և արդար է, ապա ձեր տեղեկություններին կվստահեն շատ ավելի մեծ հավանականությամբ: Այժմ եկեք հերթով դիտարկենք դրանցից յուրաքանչյուրը:

Հավաստիություն

Հավաստիությունը յուրաքանչյուր լուրի հիմքն է և առանցքային նշանակություն ունի ստացված արդյունքի նկատմամբ լսարանի վստահության առումով: Լրատվական կազմակերպությունները պետք է անեն ամեն ինչ՝ համոզվելու, որ այն, ինչ հրապարակում կամ հեռարձակում են, ճիշտ է: Նրանք չպետք է մոլորեցնեն իրենց լսարանին կամ տարածեն անստույգ տեղեկություններ կամ կեղծ լուրեր: Ըստ էության, դա նշանակում է, որ բոլոր տեղեկությունները պետք է հիմնված լինեն վստահելի աղբյուրների վրա, հաստատվեն այլ աղբյուրի կողմից ևս, իսկ փաստերը՝ ստուգվեն: Սա նաև նշանակում է, որ հավաստիությունն ավելի կարևոր է, քան արագությունը: Իմաստ չունի առաջինը հաղորդել լուրը, եթե պարզվի, որ այն սխալ է:
Իսկ ինչպե՞ս է սա տեղի ունենում գործնականում:

Տեղեկությունների վերստուգումը խիստ կարևոր է՝ լինի փաստ, աղբյուրից ստացված ազդակ, թե թվային նյութ, օրինակ՝ նկար կամ տեսանյութ: Վերստուգումը սխալ տեղեկություններին և ապատեղեկատվությանը հակազդելու առանցքային գործիք է:
Հնարավորության դեպքում ինքներդ ականատես եղեք իրադարձություններին: Եթե չեք կարող, փորձեք գտնել ականատես կամ առաջին ձեռքից ստացված վստահելի տեղեկություն: Եթե պետք է ապավինեք աղբյուրներին, գտեք առնվազն երկուսը, որոնք կարող են հաստատել տեղի ունեցածը, և որոնց նկարագրությունները փոխլրացնում են միմյանց: Պնդումները և մեղադրանքները նույնպես պետք է հաստատվեն երկրորդ աղբյուրի միջոցով: Ստուգեք ցանկացած փաստ և վիճակագրություն և պարզեք, թե արդյոք այդ տեղեկությունը որևէ սահմանափակում ունի (օրինակ՝ մի քանի տարվա է):
Եթե, չնայած ձեր բոլոր ջանքերին, չեք կարողանում բավարար կերպով վերստուգել իրավիճակը, ապա ասեք այդ մասին: Որոշ հանգամանքներ, ինչպիսիք են ահաբեկչական գործողությունները, հակամարտությունները կամ բնական աղետները, շատ են դժվարացնում փաստերի հաստատումը։ Լրատվական կազմակերպությունները միշտ պետք է խուսափեն շահարկումներից և ազնիվ լինեն իրենց չիմացածի առումով: Սա հատկապես կարևոր է հակամարտությունների կամ աղետների ժամանակ:

Ցանկացած պնդում, փաստ կամ հայտարարություն, որը չի կարող ստուգվել երկրորդ աղբյուրից, պետք է հղում (վերագրում) ունենա. «Reuters-ը հայտնում է…», «վարչապետի խոսնակն ասել է…», «ըստ պետական ԶԼՄ-ների…»:
Նույն տրամաբանությամբ, եթե սխալ եք թույլ տալիս, ընդունեք և հնարավորինս շուտ ուղղեք այն: Լսարանն ավելի հակված է վստահելու այն կազմակերպությանը, որը բացահայտ տեղեկացնում է սխալի մասին, քան թե սխալը թաքցնել փորձողին:

Անաչառություն

Անաչառությունն է խմբագրությունն անկախ պահելու միջոցը: Դա նշանակում է, որ հնարավոր չէ գնել ձեր մասնագիտական կարծիքը, հնարավոր չէ ազդել դրա վրա, և որ ձեր անձնական համոզմունքները չեն ազդում ձեր տարածած նորությունների վրա: Այս վերջին տարրը կարող է իսկական մարտահրավեր լինել լրագրողների համար, բայց այն շատ կարևոր է։ BBC-ն այսպես է սահմանում անաչառությունը. «Մենք անաչառ ենք և ձգտում ենք արտացոլել մեր լսարանի տեսակետներն ու փորձառություններն այնպես, որ մեր արտադրանքը որպես ամբողջություն ներառի կարծիքների ընդգրկումն ու բազմազանությունը, և մտքի որևէ նշանակալի թել թերի ներկայացված կամ անտեսված չլինի»։
Դա ավելին է, քան խնդրի տարբեր կողմերի միջև հավասարակշռություն պահպանելը: Խոսքն այստեղ կարծիքների բազմազանության արտացոլման և ներառական լինելու մասին է: Սա կարող է նշանակել ոչ միայն քաղաքական տարբեր կարծիքների, այլ նաև մշակութային լանդշաֆտի բազմազանության արտացոլում՝ ներառելով գենդերային և սեռական տարբեր կողմնորոշումներով անձանց, քաղաքաբնակների և գյուղաբնակների, ավելի տարեցների և ավելի երիտասարդների, ավելի աղքատների և ավելի հարուստների տեսակետները: Լրատվական նյութերը պետք է պատշաճ կշիռ տան իրադարձություններին, կարծիքներին և հիմնական փաստարկներին:
Այստեղ օգտակար բառ է «պատշաճ»-ը, որն օգտագործվում է բազմաթիվ կայացած լրատվական կազմակերպությունների կողմից: Այն նշանակում է «համարժեք կամ համապատասխան»: Ըստ էության, կարիք չկա, որ լրատվական կազմակերպությունները հավասար կշիռ տան բոլոր տեսակետներին կամ կարծիքներին։ Մարդկանց փոքր խմբի տեսակետը չի պահանջում նույնքան ուշադրություն, որքան մեծամասնության տեսակետը, կամ այն տեսակետը, որը հաստատվել է փորձաքննության միջոցով:

Լրագրողները պետք է հիմնավորված որոշումներ կայացնեն, թե որ տեսակետները ներկայացնել և որքան ժամանակ տրամադրել դրանց: Պարզ և պրակտիկ լավ կանոն կա՝ ինչքան ավելի հակասական է թեման, այնքան ավելի կարևոր է տարբեր տեսանկյուններ ներկայացնելը:
Անաչառություն պահպանելը հատկապես բարդանում է հակամարտությունների կամ պատերազմի ժամանակ: Անաչառությունը նույնը չէ, ինչ չեզոքությունը: Ոչ էլ լրագրողներից ակնկալվում է լինել չեզոք կամ զատված ժողովրդավարության հիմնարար սկզբունքներից, ինչպիսիք են, օրինակ, ընտրելու իրավունքը, խոսքի ազատությունը և իրավունքի գերակայությունը:

Անձնական կարծիքներ. լուր (լինի հեռարձակվող, առցանց, թե տպագիր) սպառող ոչ ոք չպետք է կարողանա նկատել լրագրողի անձնական տեսակետները, կամ թե ինչպես է լրագրողը վերաբերվում լուսաբանվող խնդրին: Շատ կարևոր է հիշել այս սկզբունքը սոցիալական մեդիայի ձեր էջերի առումով: Նույնիսկ եթե լուրերի ձեր լուսաբանումն անաչառ է, եթե հանրությունը տեղեկանա ձեր անձնական տեսակետների մասին, ձեր անաչառության մասին նրանց ընկալումը կխաթարվի:

BBC-ն համարում է, որ աշխատակազմի ողջ գործունեությունը սոցիալական մեդիայում, լինեն դրանք BBC-ի պաշտոնական հաշիվներ, թե անձնական, պետք է համահունչ լինի Կորպորացիայի խմբագրական ուղեցույցին: Նշվում է. «Մենք պետք է առանձնահատուկ ուշադրություն դարձնենք սոցիալական ցանցերում մեր անաչառության պահպանմանը՝ ինչպես մեր մասնագիտական, այնպես էլ անձնական գործունեության մեջ… BBC-ի աշխատակիցները պետք է խուսափեն սոցիալական ցանցերում իրենց գործողություններով BBC-ի հեղինակությունը վնասելուց»: Իսկ ինչպե՞ս է սա աշխատում իրականում:

Իսկ «փորձագետնե՞րը», որոնք մասնակցում են նորությունների լուսաբանմանը: Լրատվական կազմակերպությունները պետք է զգոն լինեն գիտնականների, այլ լրագրողների, բարեգործական կազմակերպությունների աշխատակիցների կամ գործարար թեմաներով մեկնաբանների տեսակետների առումով, որոնք կարող են կողմնակալ, կանխակալ կամ աչառու լինել: Այս դեպքում դուք միշտ պետք է պատրաստ լինեք տրամադրելու համապատասխան փաստեր կամ տեղեկություններ, ինչպիսիք են փորձագետի աֆիլիացիան կամ նրա ֆինանսավորման աղբյուրը, որպեսզի լսարանը իմանա նրա տեսակետների համատեքստը:

Շահերի բախում

Շահերի բախումը ծագում է, երբ լրագրողը կամ հեղինակն ունի պատկանելություն կամ կապեր, որոնք, ենթադրաբար, խաթարում են անաչառ լինելու նրա կարողությունը: Դա կարող է լինել ֆինանսական կապ (գիտնականը վճարվում է շաքար արտադրողի կողմից՝ պատրաստելու զեկույց այն մասին, թե արդյոք շաքարի օգտագործումը վնասում է առողջությունը), անձնական կապ (լրագրողն ամուսնացած է զինվորի հետ, որը ներկայումս գտնվում է պատերազմական գոտում) կամ սոցիալական կապ (լուրերի մեկնաբանը քաղաքական կուսակցության ակտիվ անդամ է):
Հաճախ շահերի բախման խնդիրը ընկալման հարց է: Լրագրողը կարող է անկողմնակալ և ազնվորեն կատարել իր աշխատանքը, սակայն լսարանը, հնարավոր է, հիմնավորված կասկած ունենա՝ արդյո՞ք լրագրողի աֆիլիացիան կազդի նրա անաչառության և ազնվության վրա:

Հարկ է բոլոր աշխատակիցներին խնդրել, որ հայտնեն ցանկացած անձնական շահի մասին, որը հնարավոր է ազդի նրանց աշխատանքի վրա: Ղեկավարները պետք է հիմնավորված որոշում կայացնեն անհրաժեշտ գործողության վերաբերյալ: Դա կախված կլինի նրանից, թե ինչ պատմություններ է լուսաբանում լրագրողը, պատմության մեջ նրա դերից, մասնագիտական աստիճանից և աշխատանքային միջավայրից: Օրինակ՝ եթե թիմում կա մեկնաբան, որը քաղաքական կուսակցության ակտիվ անդամ է, դա կարող է շահերի հնարավոր բախման առիթ լինել միայն համընդհանուր ընտրությունների ժամանակ կամ որոշակի քաղաքական նյութի պարագայում:

ԸՆՏՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ. ընտրություններ լուսաբանելիս կարևոր է իրազեկ լինել և հետևել տեղական որոշակի կանոններին, կարգավորումներին ու սահմանափակումներին:

Արդարություն

Արդարությունը կարևոր է: Դա կարևոր է խմբագրության ներսում և ապահովում է, որ յուրաքանչյուրն ունենա աշխատելու համար անհրաժեշտ գործիքներ, լինի հարգված և խրախուսվի՝ լավագույնս կատարելու իր աշխատանքը: Կանանց և փոքրամասնությունների խմբերի համար հնարավորությունների հավասարությունը կենսական նշանակություն ունի խմբագրության համար, քանի որ այն օգնում է զարգացնել լավագույն լրագրողներին և պատմությունների ամենալայն շրջանակը: Արդարությունը կարևոր է նաև խմբագրությունից դուրս: Լրագրողները պետք է ազնվորեն վերաբերվեն հեղինակներին և աղբյուրներին և ազնիվ լինեն նյութերի հերոսների հետ:
Արդարության ամենահիմնական կողմերից մեկը պատասխանի իրավունքն է: Սա նշանակում է, որ լրագրողները պետք է ջանք չխնայեն՝ պաշտպանվելու իրավունք տալու նրանց, որոնց դեմ մեղադրանքներ են հնչել՝ լինեն անհատներ, թե կազմակերպություններ: Սա միշտ պետք է լինի խմբագրության կանխադրված դիրքորոշումը, եթե չկա հստակ հանրային շահ կամ օրինականության, անվտանգության կամ գաղտնիության հետ կապված խնդիր, որի պատճառով դուք պետք է չհրապարակեք որոշ տեղեկություններ: Սովորաբար նման որոշում կայացնում է խմբագրության ղեկավարը:

Արդարությունը կապված է հավաստիության և անաչառության հետ, որոնք արդեն քննարկել ենք: Հավաստիությունը նպաստում է արդարությանը, քանի որ ճշգրիտ և համաչափ է ներկայացնում պատմության փաստերը: Անաչառությունը նույնպես նպաստում է արդարությանը, քանի որ այն տեղ է տալիս տարբեր տեսակետների և օգնում խուսափել նարատիվի վրա հզորների կամ մեծամասնության գերակա ազդեցությունից: Խոսքը հնարավորինս շատ մարդկանց տեսակետներ ներկայացնելու մասին է, այդ թվում՝ նրանց, ովքեր հաճախ անտեսված կամ մեկուսացված են: Խմբագրությունների ներսում արմատավորված էթիկայի հիմնավոր գործընթացները կարտացոլվեն խմբագրությունից դուրս լրագրողների վարվելակերպում:

Ինչպես սկսել

Խմբագրական ուղեցույց գրելը կարող է ի սկզբանե անհնար թվալ, բայց հիշեք, որ չպետք է բարդացնել դա: Շատ կայացած լրատվական կազմակերպություններ, ինչպիսիք են BBC-ն կամ New York Times-ը, հրապարակում են իրենց խմբագրական ուղեցույցները: Հնարավոր է գոյություն ունենա ազգային կամ տարածաշրջանային խմբագրական վարքականոն: Սրանք կարող են օգտակար մեկնարկային կետ լինել՝ դիտարկելու, թե ինչի կարիք ունի ձեր կազմակերպությունը, և ինչպես ուրվագծել այն հիմնարար սկզբունքները, որոնց վրա հենվում է այն: Յուրաքանչյուր լրատվական կազմակերպություն կունենա իր ուրույն իրավիճակը, և ոչ մի խմբագրական ուղեցույց չի կարող համապատասխանել բոլորին:

Խմբագրական ուղեցույց ստեղծելու համար դուք պետք է հասկանաք ձեր կազմակերպության հիմնական խնդիրներն ու մարտահրավերները: Սա պետք է արտացոլվի ձեր խմբագրական ուղեցույցում: Օրինակ՝ եթե դուք գործում եք այնպիսի միջավայրում, որտեղ տարածված է ապատեղեկատվությունը և օգտատերերի կողմից գեներացվող ապակողմնորոշող բովանդակությունը, դուք, հնարավոր է, ցանկանաք ընդգծել ճշտման, առնվազն երկու աղբյուրից օգտվելու և փաստերի վերստուգման անհրաժեշտությունը: Եթե հաճախ եք նկատում, որ գործընկերները հրապարակում են իրենց անձնական կարծիքը սոցիալական ցանցերում, ապա դուք կարող եք կենտրոնանալ անաչառության վրա, և թե ինչպես կարող է նույնիսկ կողմնակալ լինելու վերաբեյալ ընկալումը վնասել լրատվական կազմակերպության և նրա լսարանի հարաբերություններին:

Մտածեք երկընտրանքների և մարտահրավերների մասին, որոնց դուք և ձեր գործընկերները բախվել եք, և քննարկեք, թե ինչպես լավագույնս մշակել ընդհանուր սկզբունքներ, որոնք կուղղորդեն լրագրողներին, թե ինչպես վարվել նմանատիպ իրավիճակներում: Նոր մարտահրավերները, ինչպիսիք են հակամարտությունները, օրենսդրական փոփոխությունները կամ տեխնոլոգիական զարգացումները, պետք է արտացոլվեն խմբագրություններին առաջարկվող ուղեցույցներում: Խմբագրական ուղեցույցները կարելի է և պետք է պարբերաբար թարմացնել:

Խմբագրական ուղեցույցները նրա համար չեն, որ սահմանափակեն պատմությունները լուսաբանելու ձեր հնարավորությունը: Ընդհակառակը, դրանք կան, որպեսզի ձեզ ցույց տան, թե ինչպես ապահովել ձեր բովանդակության հնարավորինս վստահելի, հավաստի, անաչառ և արդար լինելը: Ձեր պատմությունները կդիմանան քննությանը, և ձեր լսարանը կկարողանա վստահել դրանց: