Aİ-nin Şərq Tərəfdaşlığı ölkələri üzrə yeni investisiya planı

Aİ-nin yeni İqtisadi və İnvestisiya Planı nədir?

İqtisadi və İnvestisiya Planı Şərq Tərəfdaşlığı üzrə bərpa, dayanıqlıq və islahat proqramını dəstəkləmək məqsədilə işlənib hazırlanıb. Növbəti bir neçə il ərzində yeni iş yerlərinin yaradılmasını və iqtisadi inkişafı təşviq etmək, bağlantılara, “yaşıl” iqtisadiyyata və rəqəmsal texnologiyalara keçidə dəstək vermək məqsədilə sözügedən plan üçün Aİ büdcəsindən qrant, qarışıq maliyyələşdirmə və zəmanətlər şəklində 2,3 milyard avronun ayrılması nəzərdə tutulub.

Aİ-nin İqtisadi və İnvestisiya Planı çərçivəsindəki dəstəyi sayəsində Aİ, Avropa İnvestisiya Bankı, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı və digər beynəlxalq maliyyə qurumlarının, o cümlədən Aİ-yə üzv dövlətlərdən olan institutlar, inkişaf sahəsində çalışan maliyyə institutları, tərəfdaş ölkələrin milli, regional və yerli hakimiyyət orqanları, müvafiq oluqda bələdiyyələr və özəl investorlar səylərini birləşdirərək dövlət və özəl sektorlardan investisiyaların ayrılmasına şərait yaratmalıdır. Pandemiyadan sonrakı dövrdə iqtisadiyyatın bərpasını dəstəkləmək üçün bu planın dövlət və özəl investisiyalar şəklində 17 milyard avro maliyyə vəsaiti cəlb edəcəyi gözlənilir.

Bu plan hər bir tərəfdaş ölkənin xüsusi ehtiyaclarına uyğunlaşdırılmaqla yanaşı, yerli, milli və regional səviyyədə həyata keçirilən fəaliyyətlərdən ibarət olacaq.

İqtisadi və İnvestisiya Planı 2020-ci ildən sonra Şərq Tərəfdaşlığı üzrə prioritetlərin investisiya komponentinin əsasını təşkil edir ki, bu da COVID-19 pandemiyasından sonra sosial-iqtisadi bərpanı dəstəkləyən və yaşıl iqtisadiyyata və rəqəmsal texnologiyalara keçidi sürətləndirmək yolu ilə bərpa prosesini təkmilləşdirməyi nəzərdə tutur.

Bununla belə, bu investisiyalar məhkəmə islahatları, dövlət idarəçiliyi islahatları və insan hüquqları – İdarəçilik komponenti sahəsində aydın irəliləyişlərlə birgə həyata keçirilməlidir. Buraya demokratiya, insan haqları, qanunun aliliyi sahəsində islahatlar, korrupsiyaya qarşı mübarizəyə dəstək, gender bərabərliyi, vətəndaş cəmiyyətinə və müstəqil mediaya dəstək – Avropa İttifaqının bütün əsas dəyərləri və vətəndaşları tərəfindən təmin olunan güclü cəmiyyətin təməli daxildir.

Prioritet investisiya sahələri hansılardır?

ŞT ölkələrinin iqtisadiyyatlarının daha dayanıqlı və inteqrasiyalı olması üçün onların transformasiyası COVID-19 pandemiyasından sonrakı bərpa kontekstində daha da aktuallaşıb.

2020-ci ildən sonrakı illərdə ŞT proqramı üzrə uzunmüddətli siyasət məqsədlərinə uyğun olaraq aşağıdakı əsas sahələr üzrə investisiyalar ayrılacaq:

• Nəqliyyat əlaqələrinin yaxşılaşdırılması
• KOB-ların maliyyə mənbələrinə çıxış imkanı
• Rəqabət qabiliyyətinin artırılması və Aİ-nin dəyər zəncirlərinə inteqrasiya
• Rəqəmsal texnologiyalara keçid
• Dayanıqlı enerji
• Ətraf mühit və iqlim sahəsində dayanıqlıq
• Səhiyyə sisteminin dayanıqlığı
• Təhsildə islahatlar və gənclər üçün imkanlar

Bununla belə, bu cür investisiyaların səmərəli olması və dayanıqlı inkişafa töhfə verməsi üçün siyasətlər və tənzimləmələr mühitində təkmilləşdirmələrə ehtiyac var. Aİ-nin dəstəyi proqramın şərti və stimullaşdırma əsaslı yanaşmasını əks etdirəcək və investisiyalar ədliyyə sistemi, dövlət idarəçiliyi və insan hüquqları sahəsində islahatlardakı açıq-aydın tərəqqi ilə uyğunlaşdırılmalıdır.

Planın tərəfdaş ölkələr üçün hansı faydası var? İnvestisiyalar necə bölüşdürüləcək və dəyişiklik hiss olunacaqmı?

İqtisadi və İnvestisiya Planı tərəfdaş ölkələrin hər biri üzrə beş əsas təşəbbüsdən ibarətdir. Həmin təşəbbüslərdə yerlərdə insanlara və müəssisələrə birbaşa müsbət təsir edəcək konkret layihələr mövcuddur.

Plan Avropa İttifaqının COVID-19 pandemiyasından sonra bərpa prosesinə dəstəyinin əsas hissəsi olsa da, o, hər bir ölkənin strateji maraqlarına nail olmaq, uzunmüddətli dayanıqlığı və rəqabət qabiliyyətini qorumaq və nəzərəçarpacaq faydalar əldə etmək məqsədi daşıyır. Bununla da əsas təşəbbüslər, tərəfdaş ölkələrin prioritetləri, ehtiyacları və iddiaları əsasında həmin ölkələrlə birgə müəyyən edilib.

Azərbaycan üzrə konkret investisiya planı nədən ibarətdir?

Azərbaycanın siyasətinin əsasının iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi təşkil edir. Kiçik və orta sahibkarlığa əsas dəstək, kənd yerlərinin inkişafı, Bakı limanının yaşıllaşdırılması vasitəsilə bağlantı və rəqəmsal nəqliyyat dəhlizinə dəstək, ağıllı və yaşıl şəhərlər konsepsiyasının daha da inkişaf etdirilməsi, şübhəsiz ki, bu mühüm məqsədə nail olmağa kömək edir.

Azərbaycan üçün beş əsas təşəbbüs bunlardır:

1. Yaşıl bağlantı – Bakının yaşıl limanına dəstək Bakı limanı rəhbərliyinə limanın trans-Xəzər və digər regionlar üçün malların və xidmətlərin maneəsiz və sürətləndirilmiş daşınması və digər iqtisadi inteqrasiya üçün dayanıqlı mərkəzə çevrilməsi məqsədilə limanın abadlaşdırılmasına gələcək investisiyalar üçün dəstək göstəriləcək. Ümumi investisiyaların həcmi 10 milyon avroya yaxın qiymətləndirilir.
2. Rəqəmsal bağlantı – rəqəmsal nəqliyyat dəhlizinə dəstək Aİ Azərbaycanda nəqliyyat dəhlizlərinin rəqəmsallaşdırılmasına, o cümlədən peyk naviqasiya xidmətlərindən istifadəyə dəstək verəcək və bununla da rəqəmsal nəqliyyat dəhlizləri ilə yüklərin daşınması səmərəliliyi artacaq və xərclər azalacaq. Ümumi investisiyaların həcmi 10 milyon avroya yaxın qiymətləndirilir.
3. Dayanıqlı, innovativ, yaşıl və rəqabətə davamlı iqtisadiyyatın dəstəklənməsi – 25 000 KOB-a birbaşa dəstək KOM-ların maliyyəyə çıxışını təşviq etmək və şaxələndirmək, o cümlədən sahibkarlığın inkişafına şərait yaratmaqla və məqsədyönlü şəkildə potensialın artırılmasına dəstək verməklə bu layihə ölkə iqtisadiyyatının şaxələndirilməsi və iqtisadiyyatın yaşıllaşdırılmasına birbaşa dəstək verəcək, eyni zamanda startapların və KOB-ların rəqabət qabiliyyətini dəstəkləyəcəkdir. KOB-lara ümumi dəstəyin həcmi 50 milyon avroya yaxın qiymətləndirilir.
4. Kənd yerlərinin innovativ inkişafı Məqsəd qida təhlükəsizliyi standartlarına, davamlı suvarma təcrübələrinə, dayanıqlı kənd turizminə, sosial iqtisadiyyata və “yaşıl” iqtisadiyyatın inkişafına yönəlmiş investisiyalara diqqət yetirməklə, kiçik və orta ölçülü fermer təsərrüfatlarının və qida biznesi operatorlarının kreditlərə çıxışını asanlaşdırmaqdır. Ümumi investisiyaların həcmi 50 milyon avroya yaxın qiymətləndirilir.
5. Daha ağıllı və yaşıl şəhərlər Yaşıl şəhər konsepsiyasına əsasən Gəncədə (Azərbaycanın ikinci böyük şəhəri və bu yaxınlarda Bələdiyyə sədrlərinin razılaşmasını imzalayan şəhər) tətbiq ediləcək. Burada ağıllı və yaşıl şəhər layihəsi üzrə pilot investisiyalar bələdiyyələr tərəfindən bərk tullantıların toplanması, küçə işıqlandırması və davamlı şəhər ictimai nəqliyyat infrastrukturu sahələrinə yönəldiləcək (elektrik tramvayları). Sözügedən pilot layihəyə əsaslanaraq, məqsəd gələcəkdə Mingəçevirdən (Azərbaycanın digər böyük şəhərlərindən biri) başlayaraq maksimum beş əlavə ağıllı yaşıl şəhər təşəbbüsünü dəstəkləməkdir. Ümumi investisiyaların həcmi 20 milyon avroya yaxın qiymətləndirilir.